Ақирек ауылдық округы

Ақирек ауылдық округы – Қазақстан Республикасы, Қызылорда облысының Арал ауданында орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Бұл округ Аралқұмның қатал табиғи жағдайында орналасқан, экономикасы дәстүрлі мал шаруашылығына негізделген. Оның аумағы шөлейтті және шөлді аймақтарды алып жатыр. Осыған орай, округтің барлық тыныс-тіршілігі қатал климатқа бейімделумен және су ресурстарын тиімді пайдаланумен тығыз байланысты. Жергілікті қауымдастық ғасырлар бойы қалыптасқан көшпелі мал шаруашылығының дәстүрлерін сақтап келеді.

Тарихы

Ақирек ауылдық округының тарихы Кеңес дәуірінен бастау алады. Ол негізінен мал шаруашылығын, әсіресе қаракөл қойын өсіруді дамыту мақсатында құрылған ұжымшарлар (колхоздар) мен кеңшарлар (совхоздар) негізінде қалыптасты. Сол кезеңде мемлекет шөлді аймақтарды игеруге ерекше көңіл бөлді. Нәтижесінде, жаңа мал қыстақтары мен шаруашылық орталықтары пайда болды. Ақирек ауылы осындай шаруашылықтардың орталық мекені ретінде дамыды. Тәуелсіздік алғаннан кейін ұжымшарлар таратылып, олардың орнына жекелеген шаруа қожалықтары құрылды. Бұл өзгерістер округтің әлеуметтік-экономикалық құрылымына айтарлықтай әсер етті.

Географиялық орналасуы және сипаттамасы

Округ географиялық тұрғыдан Арал ауданының оңтүстік-шығыс бөлігінде, Аралқұм және Қызылқұм шөлдерінің аралығында орналасқан. Жер бедері негізінен құмды жазықтардан, тақырлардан және шағын төбешіктерден тұрады. Өсімдік жамылғысы шөлге тән: сексеуіл, жусан, жүзгін сияқты өсімдіктер басым. Тұрақты өзен-көлдер мүлдем жоқ. Сонымен қатар, округтің елді мекендерін аудан орталығымен байланыстыратын жолдар негізінен қара жолдар болып табылады. Бұл көлік қатынасын, әсіресе қыс мезгілінде қиындатады.

Ауылдық округке жататын ауылдар

Ақирек ауылдық округының құрамына екі негізгі елді мекен кіреді. Олардың әрқайсысының өзіндік рөлі мен ерекшелігі бар.

Ақирек ауылы – округтің әкімшілік орталығы. Барлық негізгі әлеуметтік нысандар осы ауылда шоғырланған. Мұнда ауыл әкімдігінің ғимараты, орта мектеп, медициналық пункт және мәдениет үйі орналасқан. Ақирек ауылы айналасындағы шаруа қожалықтары үшін әлеуметтік және экономикалық орталық қызметін атқарады. Ресми статистика бойынша, округ халқының басым бөлігі осы ауылда тұрады.

Құрлық ауылы – округтегі екінші елді мекен. Ол Ақирек ауылынан шалғайда орналасқан шағын ауыл болып табылады. Құрлық ауылы негізінен бірнеше ірі шаруа қожалықтарынан және мал қыстақтарынан тұрады. Халқының саны аз. Ауыл тұрғындарының негізгі кәсібі – мал шаруашылығы. Ауылда негізгі әлеуметтік инфрақұрылым нысандары шектеулі, сондықтан тұрғындар көп жағдайда Ақирек ауылының қызметтеріне жүгінеді.

Округ экономикасының негізі – дәстүрлі мал шаруашылығы.

Ақирек ауылдық округы: Климаты мен гидрологиясы

Ақирек ауылдық округы аумағының климаты күрт континенталды. Жазы өте ыстық, құрғақ және шаңды болып келеді. Шілде айында ауа температурасы +45°C дейін жетуі мүмкін. Керісінше, қысы суық, қары аз, бірақ аязды болады. Жылдық жауын-шашын мөлшері өте төмен, шамамен 100-120 мм ғана құрайды. Гидрологиялық тұрғыдан аймақ жерүсті су көздеріне өте тапшы. Тұрғындар мен мал шаруашылығы толығымен жерасты суларына, яғни құдықтарға тәуелді. Судың сапасы мен тұздылығы әрқашан өзекті мәселе болып қала береді.

Экономикадағы және туризмдегі маңызы

Округ экономикасы 100% аграрлық секторға, оның ішінде тек мал шаруашылығына негізделген. Бұл өңірдің қатал табиғатына бейімделген мал түрлері өсіріледі. Негізгі бағыттардың бірі – қаракөл қойын өсіру. Оның жүні мен елтірісі жоғары бағаланады. Сонымен қатар, жергілікті тұрғындар еті мен шұбаты үшін бір өркешті түйелерді және жылқы өсіреді. Округтегі шаруа қожалықтары Қызылорда облысының мал шаруашылығы өнімдеріне өз үлесін қосады. Шалғайда орналасуына және инфрақұрылымның жоқтығына байланысты туризм саласы мүлдем дамымаған.

Ақирек ауылдық округының табиғи жайылымдары.

Қазіргі экологиялық жағдайы

Округ Арал теңізінің тартылуынан зардап шеккен экологиялық апат аймағында орналасқан. Негізгі экологиялық проблемаларға жайылымдардың тозуы мен шөлейттену процесі жатады. Аралдың құрғаған табанынан көтерілетін тұзды шаң топырақтың құнарлылығын азайтып, өсімдік жамылғысына кері әсер етеді. Бұл туралы БҰҰ-ның Шөлейттенуге қарсы күрес конвенциясының есептерінде жиі айтылады. Су тапшылығы және жерасты суларының тұздануы да маңызды мәселе болып табылады. Бұл жағдайлар жергілікті тұрғындардың денсаулығына және мал шаруашылығының өнімділігіне тікелей әсер етеді. Алайда, жергілікті халық ғасырлар бойы қалыптасқан бейімделу тәсілдерін қолдана отырып, осы қиындықтарға төтеп беріп келеді.

Қорытындылай келе, бұл әкімшілік бірлік – қатал табиғат жағдайында өмір сүріп жатқан еңбекқор адамдардың мекені. Оның экономикасы мен болашағы дәстүрлі мал шаруашылығын сақтап қалуға және экологиялық мәселелерді шешуге байланысты. Барлық қиындықтарға қарамастан, өзінің бірегей болмысын сақтап отырған мекен – Ақирек ауылдық округы.