Аманөткел ауылдық округы

Аманөткел ауылдық округы – Қазақстан Республикасы, Қызылорда облысының Арал ауданында орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Бұл округ бірегей табиғи аймақта, яғни Сырдария өзенінің Арал теңізіне құяр атырауында орналасқан. Оның бүкіл тыныс-тіршілігі осы сулы-батпақты экожүйемен тығыз байланысты. Сондықтан, округ экономикасының негізгі бағыттары балық аулау және мал шаруашылығы болып табылады. Осыған орай, Аманөткел өңірі табиғи ресурстарға бай, маңызды аймақ саналады.

Тарихы

Округтің тарихы Сырдария өзенінің бойындағы ежелгі қоныстардан бастау алады. «Аманөткел» атауының өзі «аман-есен өтетін өткел» деген мағынаны білдіреді. Бұл жердің ертеде маңызды өткел болғанын аңғартады. Кеңес дәуірінде бұл аумақта балық аулау және мал шаруашылығына негізделген ұжымшарлар (колхоздар) құрылды. Сол кездері Сырдария атырауындағы көлдер балыққа өте бай болды. Алайда, Арал теңізінің тартылуы бұл экожүйеге үлкен зардабын тигізді. Көлдердің көпшілігі кеуіп, балық шаруашылығы тоқырады. Тек тәуелсіздік жылдарындағы Солтүстік Аралды қалпына келтіру жұмыстарының нәтижесінде аймақ қайта жандана бастады.

Географиялық орналасуы және сипаттамасы

Аманөткел ауылдық округы Арал ауданының орталық бөлігінде, Сырдария өзенінің солтүстік атырауында жатыр. Жер бедері негізінен жазық. Ол көптеген тұщы сулы көлдерден, өзен тармақтарынан, қамыс-құрақты алқаптардан және тоғайлы ормандардан тұрады. Бұл аймақ сулы-батпақты жерлер ретінде маңызды рөл атқарады. Ол көптеген құстардың, соның ішінде сирек кездесетін түрлерінің мекені болып табылады. Сонымен қатар, округ Аралқұм шөлімен шектеседі. Бұл табиғи контраст аймақтың бірегей ландшафтын қалыптастырады.

Ауылдық округке жататын ауылдар

Аманөткел ауылдық округының құрамына төрт елді мекен кіред нормативтік құқықтық актілердің ақпараттық-құқықтық жүйесіне сәйкес. Олардың әрқайсысы Сырдария атырауының табиғи ерекшеліктеріне сай орналасқан.

Аманөткел ауылы – округтің әкімшілік орталығы. Негізгі әлеуметтік нысандар, атап айтқанда мектеп, аурухана, әкімдік және мәдениет үйі осында орналасқан. Ауыл Сырдария өзенінің бойында, көлдер жүйесіне жақын жерде жатыр. Тұрғындарының басым бөлігі балық аулау және мал өсірумен айналысады. Ол округтегі ең ірі елді мекен болып саналады.

Аққұлақ ауылы – округ орталығынан шалғайда орналасқан шағын ауыл. Ол да көлдер жүйесіне жақын жерде орналасқан. Ауыл тұрғындарының негізгі кәсібі – балықшылық және мал шаруашылығы. Ауылда негізгі инфрақұрылым нысандары бар.

Ақшатау ауылы – округтің тағы бір шағын елді мекені. Оның тұрғындары да негізінен аграрлық секторда жұмыс істейді. Ауылдың жанында мал жаюға қолайлы жайылымдар мен балық аулайтын көлдер бар.

Хан ауылы – округтегі ең шағын елді мекен. Ол бірнеше шаруа қожалықтарынан тұратын қыстақ типтес ауыл. Негізгі бағыты – мал шаруашылығы.

Сырдария атырауы – округтің басты табиғи байлығы.

Аманөткел ауылдық округы: Климаты мен гидрологиясы

Аманөткел ауылдық округы аумағының климаты күрт континенталды. Жазы ыстық әрі құрғақ, ал қысы суық және қары аз болады. Жылдық жауын-шашын мөлшері төмен. Дегенмен, округтің гидрологиялық режимі оның басты ерекшелігі болып табылады. Ол толығымен Сырдария өзенінің ағынына тәуелді. Өзен атырауындағы көлдер жүйесі (Қамыстыбас, Ақшатау, т.б.) су деңгейін реттеп, жергілікті микроклиматты қалыптастырады. Көкарал бөгетінің салынуы Сырдария суының осы атырауға тұрақты жетуін қамтамасыз етті.

Экономикадағы және туризмдегі маңызы

Округ экономикасының негізгі салалары – балық және мал шаруашылығы. Көлдер жүйесі сазан, ақмарқа, шортан, алабұға сияқты балықтарға бай. Жергілікті балықшылар ауланған балықты аудан орталығына және басқа қалаларға сатады. Мал шаруашылығында негізінен сиыр, жылқы және қой өсіріледі. Сондай-ақ, қамыс өсіру және оны өңдеу де қосымша табыс көзі бола алады. Округтің табиғаты Арал өңірінің экотуризмі үшін зор әлеуетке ие. Әсіресе, құс бақылау және балық аулау туризмін дамытуға мүмкіндік мол.

Балық аулау – жергілікті халықтың негізгі кәсібі.

Қазіргі экологиялық жағдайы

Бүгінгі таңда округтің экологиялық жағдайы тұрақты деп бағаланады. Солтүстік Арал теңізінің қалпына келуі Сырдария атырауының экожүйесіне оң әсер етті. Сулы-батпақты алқаптардың ауданы ұлғайып, биоәртүрлілік артты. Бұл аймақ көптеген сирек құстардың ұя салатын орнына айналды. Дегенмен, экожүйенің тұрақтылығы Сырдария суының мөлшеріне тікелей тәуелді. Сондықтан, су ресурстарын ұтымды пайдалану және браконьерлікпен күрес маңызды мәселе болып қала береді. Бұл туралы WWF Орталық Азия бағдарламасының зерттеулерінде айтылған.

Қорытындылай келе, бұл әкімшілік бірлік Арал өңірінің табиғи інжу-маржаны болып табылады. Оның бірегей экожүйесін сақтау – мемлекеттік деңгейдегі маңызды міндет. Табиғи ресурстарды ұтымды пайдаланған жағдайда, оның әлеуметтік-экономикалық даму әлеуеті зор. Осындай бірегей табиғаты бар мекен – Аманөткел ауылдық округы.