Бөген ауылдық округы

Бөген ауылдық округы – Қазақстан Республикасы, Қызылорда облысы Арал ауданының оңтүстік-шығысында орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Бұл округ Сырдария өзенінің төменгі ағысы бойында, құнарлы аймақта орналасқан. Оның экономикасы толығымен суармалы егіншілік пен мал шаруашылығына негізделген. Округтің атауы оның аумағындағы гидротехникалық құрылыс – «бөгетке» байланысты қойылған. Осыған орай, округтің барлық тыныс-тіршілігі Сырдария өзенінің суына тәуелді. Бұл оны Арал ауданының басқа шөлейтті аймақтарынан ерекшелендіреді.

Тарихы

Округтің тарихы Кеңес дәуірінде Сырдария өзені бойындағы жерлерді игерумен тығыз байланысты. ХХ ғасырдың ортасында бұл аумақта күріш шаруашылығын дамыту мақсатында ірі мемлекеттік шаруашылық (совхоз) құрылды. Осы мақсатта Бөген ауылының іргесінде су реттегіш бөгет салынып, күрделі инженерлік-ирригациялық жүйелер іске қосылды. Нәтижесінде, мыңдаған гектар жер суармалы егіншілікке тартылды. Бөген және Қарашалаң ауылдары осы шаруашылықтың негізгі елді мекендері ретінде қалыптасты. Тәуелсіздік жылдарында кеңшар таратылып, оның орнына жеке шаруа қожалықтары құрылды.

Географиялық орналасуы және сипаттамасы

Бөген ауылдық округы Арал ауданының оңтүстік-шығыс бөлігінде, Сырдария өзенінің аңғарында орналасқан. Жер бедері негізінен жазық. Ол өзеннің тармақтары, каналдар және суармалы алқаптармен сипатталады. Топырағы аллювийлі, яғни өзен тасындыларынан пайда болған құнарлы болып келеді. Бұл күріш сияқты суды көп қажет ететін дақылдарды өсіруге мүмкіндік береді. Округ аумағында тоғайлы ормандар мен қамысты алқаптар да кездеседі. Сонымен қатар, суармалы жерлерден тыс аумақтар шөлейтті аймаққа жатады.

Ауылдық округке жататын ауылдар

Бөген ауылдық округының құрамына екі негізгі елді мекен кіреді. Екі ауыл да Сырдария өзенінің бойында орналасып, оның игілігін көріп отыр.

Бөген ауылы – округтің әкімшілік орталығы. Барлық негізгі әлеуметтік және әкімшілік нысандар осы ауылда шоғырланған. Мұнда ауыл әкімдігінің ғимараты, орта мектеп, аурухана және мәдениет үйі орналасқан. Бөген ауылы округтің аграрлық орталығы болып табылады. Тұрғындарының басым бөлігі күріш өсірумен және мал шаруашылығымен айналысады. Ресми статистика бойынша, округ халқының көпшілігі осы ауылда тұрады.

Қарашалаң ауылы – округтегі екінші маңызды елді мекен. Ол Бөген ауылынан шалғайда, Сырдария өзенінің басқа тармағында орналасқан. Ауыл тұрғындарының негізгі кәсібі де – егіншілік пен мал өсіру. Қарашалаңда бастауыш мектеп пен медициналық пункт жұмыс істейді. Ауылдың жанында мал жаюға қолайлы құнарлы жайылымдар мен шабындықтар бар.

Күріш шаруашылығы – округ экономикасының негізгі бағыты.

Бөген ауылдық округы: Климаты мен гидрологиясы

Бөген ауылдық округы аумағының климаты шұғыл континенталды. Жазы ыстық және ұзақ, ал қысы суық, бірақ қары аз болады. Жылдық жауын-шашын мөлшері төмен. Дегенмен, округтің гидрологиялық режимі оның басты артықшылығы болып табылады. Ол толығымен Сырдария өзенінің суына тәуелді. Атауына сай салынған Бөген бөгеті мен тармақталған каналдар жүйесі егістік алқаптарды сумен тұрақты қамтамасыз етеді. Бұл гидрологиялық жүйе округтің барлық ауыл шаруашылығының негізін қалайды.

Экономикадағы және туризмдегі маңызы

Округ экономикасы толығымен аграрлық секторға негізделген. Негізгі бағыт – суармалы егіншілік, оның ішінде күріш өсіру. Бұл өңірде өсірілген күріш жоғары сапасымен ерекшеленеді. Екінші маңызды сала – мал шаруашылығы. Тұрғындар негізінен етті-сүтті бағыттағы ірі қара мал мен қой өсіреді. Сонымен қатар, өзен бойында балық аулау кәсібі де дамыған. Округтің Арал ауданының экономикасы үшін маңызы зор. Туризм саласы дамымаған, алайда балық аулау және агротуризмді дамытуға мүмкіндіктер бар.

Округтің тыныс-тіршілігі Сырдария өзенімен тығыз байланысты.

Қазіргі экологиялық жағдайы

Бөген ауылдық округы Арал апаты аймағында орналасқанымен, оның экологиялық жағдайы басқа округтермен салыстырғанда біршама тұрақты. Себебі, Сырдария өзенінің болуы шөлейттену процесін тежейді. Дегенмен, суармалы егіншілікке тән экологиялық мәселелер бар. Оларға топырақтың қайталама сортаңдануы және ауыл шаруашылығында қолданылатын тыңайтқыштармен судың ластану қаупі жатады. Сондықтан, су ресурстарын тиімді пайдалану және заманауи агротехнологияларды қолдану маңызды. Бұл мәселелер Су ресурстары және ирригация министрлігінің назарында.

Қорытындылай келе, бұл әкімшілік бірлік – Арал өңіріндегі маңызды аграрлық аймақ. Оның экономикасы мен болашағы Сырдария өзенінің суына және оны тиімді пайдалануға тікелей байланысты. Қатал климатқа қарамастан, егін егіп, мал өсіріп отырған еңбекқор халықтың мекені – Бөген ауылдық округы.