Жаңақұрылыс ауылдық округы

Жаңақұрылыс ауылдық округы – Қазақстан Республикасы, Қызылорда облысы Арал ауданының оңтүстік бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Бұл округтің атауы оның тарихынан хабар береді. Ол Кеңес дәуірінде шөлді аймақтарды игеру мақсатында жаңадан салынған. Округтің экономикасы толығымен қатал табиғатқа бейімделген дәстүрлі мал шаруашылығына негізделген. Осыған орай, оның бүкіл тыныс-тіршілігі Қызылқұм шөлінің ерекшеліктерімен тығыз байланысты. Сондықтан, бұл өңір адамның табиғаттың қатал сынақтарына төтеп беруінің айқын үлгісі болып табылады.

Тарихы

Округтің тарихы ХХ ғасырдың ортасынан бастау алады. Ол Кеңес үкіметінің шөлді және шөлейтті аймақтарды игеру саясаты аясында құрылды. Бұл жерлерде әлемге әйгілі қаракөл елтірісін өндіру мақсатында ірі мемлекеттік шаруашылық (совхоз) ұйымдастырылды. «Жаңақұрылыс» атауы осы жаңадан салынған шаруашылық пен оның орталық мекеніне берілді. Сол кезеңде мұнда малшыларға арналған тұрғын үйлер, мектеп, медициналық пункт және басқа да әлеуметтік нысандар салынды. Нәтижесінде, шөлдің ортасында жаңа елді мекен пайда болды. Тәуелсіздік алғаннан кейін кеңшар таратылып, оның орнына жеке шаруа қожалықтары құрылды.

Географиялық орналасуы және сипаттамасы

Жаңақұрылыс ауылдық округы Арал ауданының оңтүстігінде, Қызылқұм шөлінің қақ ортасында орналасқан. Жер бедері негізінен құмды жазықтардан, шағын қыраттар мен тақырлардан тұрады. Бұл өңірдің табиғаты өте қатал. Өсімдік жамылғысы сирек. Мұнда негізінен сексеуіл, жусан, изен сияқты шөлге төзімді өсімдіктер ғана өседі. Округ аумағында тұрақты өзен-көлдер мүлдем жоқ. Елді мекендер аудан орталығынан шалғайда орналасқан. Олармен байланыс негізінен қара жолдар арқылы жүзеге асырылады.

Ауылдық округке жататын ауылдар

Жаңақұрылыс ауылдық округының құрамына бір ғана елді мекен кіреді. Ол округтің әлеуметтік, мәдени және экономикалық орталығы қызметін атқарады.

Жаңақұрылыс ауылы – округтің әкімшілік орталығы және жалғыз елді мекені. Ауылда жергілікті әкімдік, орта мектеп, дәрігерлік амбулатория және клуб ғимараты орналасқан. Жаңақұрылыс ауылы айналасындағы шашыраңқы орналасқан қыстақтар мен шаруа қожалықтары үшін орталық болып табылады. Ауыл тұрғындарының негізгі кәсібі – қаракөл қойын өсіру. Ресми статистика бойынша, ауылда бірнеше жүз адам тұрады. Олардың өмірі толығымен қатал табиғатпен және дәстүрлі шаруашылықпен байланысты.

Қаракөл қойын өсіру – округ экономикасының негізі.

Жаңақұрылыс ауылдық округы: Климаты мен гидрологиясы

Жаңақұрылыс ауылдық округы аумағының климаты шұғыл континенталды және өте құрғақ. Жазы аптап ыстық, шілдеде ауа температурасы +45°C-тан асып кетуі мүмкін. Керісінше, қысы қатал, аязды және қарсыз болады. Жылдық жауын-шашын мөлшері өте төмен. Гидрологиялық тұрғыдан округ жерүсті су көздеріне мүлдем тапшы. Тұрғындар мен мал шаруашылығының барлық қажеттілігі терең жерасты ұңғымаларынан алынатын суға (құдық суына) толығымен тәуелді. Су тапшылығы мен оның сапасы аймақтағы ең өзекті мәселелердің бірі болып қала береді.

Экономикадағы және туризмдегі маңызы

Округ экономикасы толығымен мал шаруашылығына негізделген. Негізгі және ең маңызды бағыт – қаракөл қойын өсіру. Бұл өңірде өсірілетін қаракөл қойының елтірісі өте жоғары бағаланады. Ол әлемдік нарыққа шығарылатын экспорттық өнім болып табылады. Сонымен қатар, жергілікті тұрғындар еті, сүті (шұбат) және жүні үшін түйе өсіреді. Бұл салалар Арал ауданының экономикасына елеулі үлес қосады. Шалғайда орналасуына, қатал климатына және инфрақұрылымның жоқтығына байланысты туризм саласы мүлдем дамымаған.

Жергілікті тұрғындардың өмірі қатал табиғатпен тығыз байланысты.

Қазіргі экологиялық жағдайы

Жаңақұрылыс ауылдық округы шөлейттену процесі қатты жүріп жатқан аймақта орналасқан. Негізгі экологиялық проблемаларға жайылымдардың тозуы, құмның көшуі және су тапшылығы жатады. Арал теңізінің тартылуы бұл процестерді одан әрі күшейтті. Аралқұм шөлінен көтерілетін тұзды шаң дауылдары да аймақ экологиясына кері әсер етеді. Бұл мәселелер БҰҰ-ның Шөлейттенуге қарсы күрес конвенциясының басты назарында. Жергілікті тұрғындар мал жаюдың дәстүрлі әдістерін қолдану арқылы жайылымдарды сақтап қалуға тырысады.

Қорытындылай келе, бұл әкімшілік бірлік – Қызылқұмның қатал табиғатында орналасқан бірегей мекен. Оның тұрғындары ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлі кәсіпті жалғастырып, табиғатпен үндестікте өмір сүріп келеді. Барлық қиындықтарға қарамастан, өзінің экономикалық маңызын сақтап отырған өңір – Жаңақұрылыс ауылдық округы.