Арықбалық ауылдық округі – Қызылорда облысы, Қазалы ауданының құрамындағы әкімшілік-аумақтық бірлік. Ол Сырдария өзенінің төменгі ағысында орналасқан, тарихи және шаруашылық маңызы зор аймақ болып табылады. Округтің әкімшілік орталығы – қазақ халқының ұлт-азаттық күресінің көрнекті қайраткерінің құрметіне аталған Жанқожа батыр ауылы. Бұл өңірдің табиғаты мен экономикасы Арал теңізінің жақындығымен және Сырдарияның су режимімен тығыз байланысты дамып келеді.
Тарихы
Арықбалық ауылдық округінің тарихы ХХ ғасырдың алғашқы жартысынан, яғни Кеңес үкіметінің ұжымдастыру саясатынан бастау алады. Алғашында бұл аумақта шағын серіктестіктер мен ұжымшарлар (колхоздар) құрылған. Олар негізінен мал шаруашылығымен және балық аулау кәсібімен айналысқан. Округтің орталығы болған елді мекен ұзақ уақыт бойы «Аманәткөл» деп аталып келді. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін тарихи есімдерді қайта жаңғырту мақсатында, 1997 жылы ауылға осы өңірде туып-өскен атақты батыр Жанқожа Нұрмұхамедұлының есімі берілді. Бұл өзгеріс округтің тарихи маңызын айшықтай түсті.
Географиялық орналасуы және сипаттамасы
Округ географиялық тұрғыдан Қазалы ауданының оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан. Аудан орталығы – Әйтеке би кентінен шамамен 25-30 шақырым қашықтықта жатыр. Жер бедері негізінен Тұран ойпатының жазық даласынан тұрады. Топырағы көбінесе құмды, сортаңды және сұр топырақты болып келеді, бұл егіншілік үшін қосымша мелиоративтік шараларды қажет етеді. Округ аумағы Сырдария өзенінің ескі арналарымен, шағын көлдермен және қамысты-батпақты жерлермен ерекшеленеді.
Сырдария өзені – округтің басты су артериясы
Арықбалық ауылдық округіне жататын ауылдар
Арықбалық ауылдық округінің құрамына бір ғана елді мекен кіреді.
Жанқожа батыр ауылы – округтің әкімшілік орталығы. Ауылда орта мектеп, балабақша, мәдениет үйі, кітапхана және дәрігерлік амбулатория сияқты маңызды әлеуметтік нысандар халыққа қызмет көрсетеді. Тұрғындардың негізгі кәсібі – мал өсіру және балық аулау. Соңғы жылдары жеке кәсіпкерлік те дамып келеді.
Климаты мен гидрологиясы
Өңірдің климаты тым континентті. Жазы өте ыстық және құрғақ, шілде айындағы орташа температура +27°C-қа дейін көтеріледі. Қысы суық, қары жұқа, қаңтардағы орташа температура -14°C шамасында болады. Жылдық жауын-шашын мөлшері аз, небәрі 100-150 мм аралығында. Округтің негізгі су көзі – Сырдария өзені. Оның суы ауыз су ретінде, мал суаруға және шабындық жерлерді ылғалдандыруға пайдаланылады. Су деңгейінің маусымдық ауытқуы жергілікті шаруашылыққа тікелей әсер етеді.
Экономикадағы және туризмдегі маңызы
Округ экономикасының негізгі тірегі – ауыл шаруашылығы. Мал шаруашылығы басым дамыған, оның ішінде мүйізді ірі қара, қой мен ешкі, жылқы және түйе өсіру маңызды орын алады. Бұл аймақтың табиғи жайылымдары мал өсіруге қолайлы. Сырдария өзенінің жақындығы балық аулау кәсібінің дамуына ықпал етеді. Туризм саласы әлі даму үстінде, бірақ Жанқожа батырдың тарихи тұлғасына байланысты тарихи-танымдық туризмді дамытуға әлеуеті бар.
Қазіргі экологиялық жағдайы
Арықбалық ауылдық округі, бүкіл Сырдарияның төменгі ағысындағы аймақтар сияқты, Арал теңізінің тартылуынан туындаған экологиялық мәселелердің зардабын тартуда. Теңіздің құрғаған табанынан көтерілетін тұзды шаң топырақтың құнарлылығын азайтып, өсімдіктер әлеміне кері әсерін тигізеді. Су тапшылығы және жер асты суларының минералдану деңгейінің артуы да өзекті мәселелер қатарында. Бұл проблемаларды шешу үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі деңгейінде және халықаралық жобалар аясында Сырдария арнасын реттеу және Аралдың солтүстік бөлігін сақтау бойынша жұмыстар жүргізілуде.
Қорытындылай келе, тарихи маңызы зор Арықбалық ауылдық округі қазіргі экологиялық қиындықтарға қарамастан, өзінің экономикалық және әлеуметтік әлеуетін сақтап, дамып келе жатқан маңызды әкімшілік бірлік болып табылады.