Шәкен ауылдық округі – Қызылорда облысы, Қазалы ауданының солтүстік-батыс бөлігінде, Қызылқұм шөлінің ықпалындағы аумақта орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Бұл өңірдің шаруашылығы мен тұрмыс-тіршілігі қатал табиғи-климаттық жағдайларға бейімделген, негізінен мал шаруашылығына негізделген. Округ ауданның дәстүрлі кәсібін сақтап, дамытуда маңызды рөл атқарады. Әкімшілік орталығы және жалғыз елді мекені – Шәкен ауылы.
Тарихы
Округтің тарихы Кеңес дәуірінен басталады. 1974 жылы «Қарашеңгел» қаракөл қой кеңшарынан (совхоз) бөлініп, «Комсомол» ауылдық кеңесі болып құрылды. Сол кезеңдегі негізгі шаруашылық бағыты – қаракөл қойын өсіру болды. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін, 1993 жылы ауылға осы өңірден шыққан Еңбек Ері Шәкен Еңірбаевтың есімі берілді. 1997 жылғы әкімшілік реформалар барысында ауылдық кеңес негізінде қазіргі Шәкен ауылдық округі болып қайта құрылды.
Географиялық орналасуы және сипаттамасы
Округ Қазалы ауданының солтүстік-батысында, аудан орталығы – Әйтеке би кентінен шамамен 65 шақырым қашықтықта орналасқан. Жер бедері – Тұран ойпатының жазық бөлігі, құмды-төбелі келеді. Топырағы негізінен сұр, құмды және сортаңды. Өсімдіктер әлемі шөлейтті аймаққа тән: жусан, изен, сексеуіл, жыңғыл сияқты бұталар кең таралған. Бұл өсімдіктер мал жайылымы үшін негізгі азық көзі болып табылады.
Шәкен ауылдық округіне тән табиғат көрінісі
Шәкен ауылдық округіне жататын ауылдар
Округ құрамына бір ғана елді мекен кіреді.
Шәкен ауылы – округтің әкімшілік орталығы. Ауылда Шәкен Еңірбаев атындағы орта мектеп, «Айгөлек» балабақшасы, ауылдық клуб, кітапхана және дәрігерлік амбулатория сияқты негізгі әлеуметтік инфрақұрылым нысандары жұмыс істейді. Ауыл тұрғындарының негізгі және дәстүрлі кәсібі – мал шаруашылығы.
Климаты мен гидрологиясы
Округтің климаты тым континентті. Жазы өте ыстық және құрғақ, шілде айында ауа температурасы +40°C-тан асуы мүмкін. Қысы суық, қары жұқа, қаңтардың орташа температурасы -13°C-тан -15°C-қа дейін ауытқиды. Жылдық жауын-шашын мөлшері өте аз, шамамен 110-130 мм. Округ аумағында ірі өзен-көлдер жоқ. Ауыз су және шаруашылық қажеттіліктері негізінен жер асты суларын пайдаланатын құдықтар мен ұңғымалар арқылы қамтамасыз етіледі.
Экономикадағы және туризмдегі маңызы
Шәкен ауылдық округінің экономикасы толығымен ауыл шаруашылығына, оның ішінде мал өсіруге негізделген. Өңірдің табиғи-климаттық жағдайы жайылымдық мал шаруашылығы үшін қолайлы. Жергілікті шаруашылықтар негізінен қой мен ешкі, жылқы және әсіресе осы аймаққа жақсы бейімделген түйе өсіреді. Ет, жүн, сүт (қымыз, шұбат) өндіру – халықтың негізгі табыс көзі. Егіншілік дамымаған. Округтің туристік әлеуеті толық зерттелмеген, дегенмен болашақта этнотуризмді дамытуға мүмкіндіктер бар.
Округтің негізгі шаруашылығы – мал өсіру
Қазіргі экологиялық жағдайы
Округтің экологиялық ахуалы Арал теңізінің тартылуы салдарынан туындаған жалпы аймақтық проблемалардың ықпалында. Аралқұм шөлінен көтерілетін тұзды шаң-тозаң ауа сапасына, топырақтың құнарлылығына және жайылымдардың жағдайына кері әсер етеді. Шөлейттену процесі мен су тапшылығы – өңірдің басты экологиялық мәселелері. Бұл проблемалардың салдарын жұмсарту мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі тарапынан сексеуіл егу арқылы құмды тоқтату, жайылымдарды тиімді пайдалану сияқты іс-шаралар жүргізілуде. БҰҰ-ның Даму Бағдарламасы сияқты халықаралық ұйымдар да Арал өңірінің экологиясын жақсартуға бағытталған жобаларға қолдау көрсетіп келеді.
Қорытындылай келе, табиғаты қатал болғанымен, халқы еңбекқор Шәкен ауылдық округі – Қазалы ауданының дәстүрлі мал шаруашылығын сақтап, дамытып отырған маңызды аймақтарының бірі болып табылады.