Жақсықылыш кенті

Жақсықылыш кенті – Қызылорда облысының Арал ауданында орналасқан маңызды өнеркәсіптік елді мекен. Бұл кент Қазақстанның ас тұзын өндіретін басты орталығы ретінде танымал. Оның барлық экономикалық және әлеуметтік өмірі «Аралтұз» кәсіпорнымен тығыз байланысты. Сондықтан, Жақсықылыш моноқалашықтарға тән ерекшеліктерге ие. Кенттің тұрақты дамуы осы бірегей табиғи кен орнына негізделген. Осыған орай, оның тарихы мен болашағы тұз өндірісімен біте қайнасып жатыр.

Тарихы

Кенттің тарихы ХХ ғасырдың басынан бастау алады. Бұл аймақтағы тұз кен орындарын игеру алғаш 1913 жылы басталған. Дегенмен, өнеркәсіптік өндірістің негізі 1925 жылы қаланды. Сол жылы «Соль-артель» ұйымы құрылып, тұз өндіру жүйелі түрде қолға алынды. Нәтижесінде, осы кәсіпорынның айналасында тұзшылардың алғашқы қонысы пайда болды. Кейіннен бұл шағын ұйым Кеңес Одағындағы ең ірі «Аралтұз» комбинатына айналды. 1963 жылға дейін кент Аралсульфат деп аталды. Себебі, мұнда ас тұзымен қатар натрий сульфаты да өндірілген. Тәуелсіздік алғаннан кейін кәсіпорын жекешелендіріліп, «Аралтұз» АҚ ресми сайты дерегінше, 1994 жылы акционерлік қоғам болып қайта құрылды.

«Аралтұз» кәсіпорнының тарихи көрінісі.

Географиялық орналасуы және сипаттамасы

Жақсықылыш кенті Арал ауданының орталығы Арал қаласынан шығысқа қарай 15 шақырым жерде орналасқан. Елді мекен өз атауын жанындағы тұзды Жақсықылыш көлінің құрметіне алған. Бұл көл кенттің негізгі табиғи байлығы және шикізат көзі болып табылады. Айналасы шөлейтті және шөлді аймақтан тұрады. Жер бедері негізінен жазық. Топырағы құмды-сортаңды болып келеді. Кенттің инфрақұрылымы толығымен тұз өндірісінің қажеттіліктеріне сай қалыптасқан. Ол Арал қаласымен асфальтталған жол арқылы байланысады.

Жақсықылыш кенті: Климаты және гидрологиясы

Бұл өңірдің климаты күрт континенталды болып сипатталады. Жақсықылыш кенті үшін ыстық әрі құрғақ жаз тән. Жаз айларында ауа температурасы +40°C дейін көтерілуі мүмкін. Керісінше, қысы суық, аязды және қары аз болады. Жылдық жауын-шашын мөлшері өте төмен. Аймақтың гидрологиясы тұщы су көздеріне тапшы. Дегенмен, мұнда көптеген тұзды көлдер шоғырланған. Жақсықылыш көлінің ерекшелігі – оның тұзы табиғи жолмен қайта қалпына келеді. Бұл оны сарқылмас кен орнына айналдырады.

Экономикадағы және туризмдегі маңызы

Кент экономикасы толығымен бір ғана кәсіпорынға негізделген. «Аралтұз» АҚ – кентті құраушы негізгі күш. Ол мыңнан астам жергілікті тұрғынды жұмыспен қамтып отыр. Кәсіпорын заманауи технологияларды қолданады. Ол ас тұзын, техникалық тұзды және малға арналған жалама тұз өндіреді. Бұл өнімдер Қызылорда облысының өнеркәсібі үшін маңызды үлесті құрайды. Өндірілген тұз Қазақстан нарығын толық қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, Ресейге және Орта Азия елдеріне экспортталады. Туризм бұл кентте дамымаған, себебі оның негізгі бағыты – таза өнеркәсіп.

Тұзшылар қалашығы шығаратын негізгі өнімдер.

Қазіргі экологиялық жағдайы

Жалпы алғанда, тұз өндірісі басқа кен өндіру салаларына қарағанда экологияға аз зиян келтіреді. «Аралтұз» АҚ өндіріс қалдықтарын азайтуға тырысады. Олар заманауи стандарттарды ұстанады. Дегенмен, кент Арал өңірінің жалпы экологиялық ахуалының ықпалында орналасқан. Бұл аймаққа тұзды шаң дауылдары мен су тапшылығы тән. Жергілікті билік пен кәсіпорын кентті көгалдандыруға көңіл бөледі. Ресми статистика аймақтағы ауа сапасының тұрақты екенін көрсетеді. Кенттің экологиялық тұрақтылығы табиғи кен орнының сарқылмауымен тікелей байланысты.

Қорытындылай келе, бұл елді мекен өзінің бірегей тарихы мен тұрақты экономикасына ие. Ол бір ғасырға жуық уақыт бойы елімізді маңызды өніммен қамтамасыз етіп келеді. «Аралтұз» кәсіпорнының арқасында мыңдаған адам тұрақты жұмыспен қамтылған. Осылайша, өнеркәсіптік әлеуетін сақтап отырған бірегей мекен – Жақсықылыш кенті.