Беларан ауылдық округы

Беларан ауылдық округы – Қазақстан Республикасы, Қызылорда облысы Арал ауданының ең оңтүстік, шалғай бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Бұл округ Арал теңізінің тартылуынан пайда болған Аралқұм шөлі мен Үстірт платосының аралығындағы қатал табиғи жағдайда орналасқан. Оның экономикасы толығымен дәстүрлі мал шаруашылығына, әсіресе жылқы өсіруге негізделген. Сондықтан, округтің барлық тыныс-тіршілігі шөлді аймаққа бейімделумен ерекшеленеді. Осыған орай, бұл өңір адам төзімділігінің және табиғатпен үндестікте өмір сүру дәстүрінің айқын үлгісі болып табылады.

Тарихы

Беларан ауылдық округының тарихы осы өңірдегі көшпелі мал шаруашылығынан бастау алады. Бұл жерлер ежелден жылқы мен түйе өсіруге қолайлы жайылымдар болған. Кеңес дәуірінде осы аумақта мал шаруашылығын, оның ішінде асыл тұқымды жылқы өсіруді дамыту мақсатында ірі мемлекеттік шаруашылық (совхоз) құрылды. Нәтижесінде, Құланды ауылы осы шаруашылықтың орталығы ретінде қалыптасты. Арал теңізінің апатқа ұшырауы округ тарихындағы ең ауыр кезең болды. Теңіздің шегінуі климатты өзгертіп, жайылымдардың тозуына алып келді. Дегенмен, жергілікті халық ғасырлар бойы қалыптасқан кәсібін сақтап қала алды.

Географиялық орналасуы және сипаттамасы

Округ географиялық тұрғыдан Арал ауданының оңтүстік шетінде, Құланды түбегінде орналасқан. Оның батыс бөлігі тік жарлы Үстірт платосымен шектеседі. Ал шығысы мен оңтүстігі Арал теңізінің құрғаған табаны – Аралқұм шөліне ұласады. Жер бедері негізінен жазық, сазды-сортаңды және құмды болып келеді. Өсімдік жамылғысы өте сирек. Мұнда негізінен жусан, изен, сексеуіл сияқты шөлге төзімді өсімдіктер өседі. Бұл өңірдің қатал табиғаты мен шалғай орналасуы оның бірегей ерекшелігі болып саналады.

Ауылдық округке жататын ауылдар

Беларан ауылдық округының құрамына бір ғана елді мекен кіреді. Ол округтің әлеуметтік, мәдени және экономикалық орталығы қызметін атқарады.

Құланды ауылы – округтің әкімшілік орталығы және жалғыз елді мекені. Ауылда жергілікті әкімдік, орта мектеп, дәрігерлік амбулатория және мәдениет үйі орналасқан. Құланды ауылы елімізге танымал жылқы өсірушілердің мекені ретінде белгілі. Тұрғындардың негізгі кәсібі – асыл тұқымды жылқы, түйе және қаракөл қойын өсіру. Ауылдың шалғайда орналасуына қарамастан, мұнда ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық дәстүрлер мен кәсіп жақсы сақталған. Ресми статистика бойынша, ауылда бірнеше жүз адам тұрады.

Жылқы өсіру – округтің негізгі экономикалық бағыты.

Беларан ауылдық округы: Климаты мен гидрологиясы

Беларан ауылдық округы аумағының климаты шұғыл континенталды және өте құрғақ. Жазы аптап ыстық, шілде айында ауа температурасы +45°C-тан асуы мүмкін. Керісінше, қысы қатал, аязды және аз қарлы болады. Желдің жылдамдығы жоғары. Гидрологиялық тұрғыдан округ жерүсті су көздеріне мүлдем тапшы. Тұрақты өзен-көлдер жоқ. Тұрғындар мен мал шаруашылығының барлық қажеттілігі терең жерасты ұңғымаларынан алынатын суға (құдық суына) толығымен тәуелді. Су тапшылығы мен оның сапасы аймақтағы ең өзекті мәселелердің бірі болып саналады.

Экономикадағы және туризмдегі маңызы

Округ экономикасы толығымен мал шаруашылығына негізделген. Негізгі бағыт – жылқы өсіру. Бұл өңірде өсірілетін жылқылар шөлге төзімділігімен ерекшеленеді. Олардан сапалы ет пен шипалы қымыз өндіріледі. Сонымен қатар, жергілікті тұрғындар бір өркешті түйе мен қаракөл қойын өсірумен айналысады. Бұл салалар Арал ауданының экономикасына өз үлесін қосады. Шалғайда орналасуына және инфрақұрылымның жоқтығына қарамастан, округтің этно-туризмді дамытуға әлеуеті бар. Әсіресе, Үстірт платосының әсем табиғаты мен көшпелі өмір салтын көруге келетін саяхатшылар үшін тартымды болуы мүмкін.

Округ Үстірт платосының шыңына жақын орналасқан.

Қазіргі экологиялық жағдайы

Беларан ауылдық округы Арал теңізі экологиялық апатынан ең көп зардап шеккен аймақтардың бірі болып табылады. Ол құрғаған теңіз табанына тікелей жақын орналасқан. Негізгі экологиялық мәселелерге жайылымдардың тозуы, жердің сортаңдануы және жиі соғатын тұзды шаң дауылдары жатады. Бұл туралы БҰҰ-ның Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұйымының (FAO) зерттеулерінде көрсетілген. Тұзды шаң адамдардың денсаулығына, әсіресе тыныс алу жолдарына зиян келтіреді. Сонымен қатар, ол мал шаруашылығының өнімділігін төмендетеді. Жергілікті билік пен тұрғындар Аралқұм шөлінің таралуын тежеу үшін әртүрлі шараларды қолға алуда.

Қорытындылай келе, бұл әкімшілік бірлік табиғаттың ең қатал сынақтарына төтеп беріп отырған мекен. Оның тұрғындары ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлі шаруашылықты сақтап, болашаққа үмітпен қарайды. Табиғатпен етене өмір сүріп жатқан еңбекқор халықтың мекені – Беларан ауылдық округы.