Қосжар ауылдық округы
Қосжар ауылдық округы – Қазақстан Республикасы, Қызылорда облысы Арал ауданының оңтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Бұл округтің барлық тыныс-тіршілігі мен шаруашылығы тікелей Сырдария өзенімен байланысты. Ол өзеннің құнарлы аңғарында орналасқан. Сондықтан, округтің негізгі экономикалық бағыттары – мал шаруашылығы мен балық аулау. Осыған орай, Қосжар өңірі Арал ауданының басқа шөлейтті аймақтарымен салыстырғанда табиғи ресурстарға бай болып келеді. Оның атауы «қос жар» сөзінен шыққан, бұл оның өзеннің екі жағалауына жақын орналасқанын білдіреді.
Тарихы
Округ аумағындағы қоныстардың тарихы ежелгі заманнан бастау алады. Сырдария өзенінің бойы ежелден адамдардың өмір сүруіне қолайлы болған. Кеңес дәуірінде бұл жерде мал шаруашылығына негізделген ірі ұжымшар (колхоз) құрылды. Сол кезеңде Қосжар ауылы осы шаруашылықтың орталығына айналды. Ұжымшар негізінен етті-сүтті бағыттағы ірі қара мал өсірумен айналысты. Сонымен қатар, балық аулау кәсібі де маңызды рөл атқарды. Тәуелсіздік алғаннан кейін ұжымшар таратылып, оның орнына жеке шаруа қожалықтары құрылды. Дегенмен, округ өзінің негізгі аграрлық бағытын сақтап қалды.
Географиялық орналасуы және сипаттамасы
Қосжар ауылдық округы Арал ауданының оңтүстік-шығысында, Сырдария өзенінің төменгі ағысының бойында орналасқан. Жер бедері негізінен жазық. Ол өзен аңғарына тән тоғайлы ормандармен, қамысты-құрақты алқаптармен және шалғынды жайылымдармен сипатталады. Өзеннің жайылмасы мал жаюға өте қолайлы. Өзеннен шалғай орналасқан аумақтар шөлейтті белдемге жатады. Топырағы аллювийлі, яғни өзен тасындыларынан пайда болған құнарлы болып келеді. Бұл мал азықтық дақылдарды өсіруге жақсы жағдай жасайды.
Ауылдық округке жататын ауылдар
Қосжар ауылдық округының құрамына бір ғана орталықтандырылған елді мекен кіреді. Ол айналасындағы шашыраңқы орналасқан қыстақтар мен жайлаулар үшін әлеуметтік орталық қызметін атқарады.
Қосжар ауылы – округтің әкімшілік орталығы және жалғыз елді мекені. Ауылда жергілікті әкімдік, орта мектеп, дәрігерлік амбулатория және мәдениет үйі орналасқан. Қосжар ауылы – Сырдария өзенінің бойындағы классикалық ауыл шаруашылығы мекені. Оның тұрмысы толығымен өзеннің маусымдық ырғағына тәуелді. Тұрғындардың негізгі кәсібі – мал өсіру, балық аулау және шағын егіншілік. Ресми статистика бойынша, ауылда бірнеше жүз адам тұрады.
Сырдария өзені – округтің барлық тіршілігінің негізі.
Қосжар ауылдық округы: Климаты мен гидрологиясы
Қосжар ауылдық округы аумағының климаты шұғыл континенталды. Жазы ыстық және құрғақ, ал қысы суық, бірақ қары аз болады. Жылдық жауын-шашын мөлшері төмен. Дегенмен, округтің гидрологиялық режимі оның басты ерекшелігі болып табылады. Ол толығымен Сырдария өзенінің суына тәуелді. Өзен округтің барлық тіршілігінің негізгі көзі. Ол ауыз сумен, мал жайылымдарын табиғи суарумен және балық ресурстарымен қамтамасыз етеді. Өзен суының деңгейінің көктемгі тасуы жайылмалардың құнарлылығын арттырады.
Экономикадағы және туризмдегі маңызы
Округ экономикасы толығымен аграрлық секторға негізделген. Негізгі бағыт – мал шаруашылығы. Өзен бойындағы құнарлы жайылымдар етті-сүтті бағыттағы ірі қара мал мен қой өсіруге өте қолайлы. Екінші маңызды сала – балық аулау кәсібі. Жергілікті тұрғындар өзеннен сазан, жайын, ақмарқа сияқты балықтарды аулап, өз қажеттіліктеріне жаратады және сатады. Бұл салалар Арал ауданының экономикасына өз үлесін қосады. Шалғайда орналасуына байланысты туризм дамымаған. Алайда, табиғат аясында демалуды және балық аулауды ұнататындар үшін әлеуеті бар.
Өзен жайылмасы мал өсіруге өте қолайлы.
Қазіргі экологиялық жағдайы
Бүгінгі таңда округтің экологиялық жағдайы Сырдария өзенінің ахуалына тікелей байланысты. Өзен суының сапасы жоғарғы ағыстағы өнеркәсіптік және ауылшаруашылық нысандарының әсерінен өзгеруі мүмкін. Сонымен қатар, өзен бойындағы бірегей тоғайлы ормандарды сақтау маңызды мәселе болып табылады. Бұл экожүйелердің жағдайы туралы Су ресурстары және ирригация министрлігінің мамандары үнемі бақылау жүргізеді. Дегенмен, Арал теңізінің солтүстік бөлігінің қалпына келуі Сырдарияның төменгі ағысындағы экожүйенің тұрақтануына оң әсер етті.
Қорытындылай келе, бұл әкімшілік бірлік Сырдария өзенінің бойындағы құнарлы мекен болып табылады. Оның дамуы мен болашағы тікелей өзеннің экологиялық жағдайына және су ресурстарын ұтымды пайдалануға байланысты. Табиғатпен етене байланыста өмір сүріп жатқан еңбекқор халықтың мекені – Қосжар ауылдық округы.