Қызылқұм ауылдық округі – Қызылорда облысы, Қазалы ауданының солтүстік бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Округ өзінің атауын әйгілі Қызылқұм шөлінен алған, себебі оның аумағы осы кең байтақ құмды алқаптың бір бөлігін алып жатыр. Бұл өңірдің шаруашылығы қатал табиғи-климаттық жағдайларға бейімделген, негізінен мал шаруашылығына бағытталған. Округ ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуында өзіндік орын алады. Әкімшілік орталығы – Кәукей ауылы.

Тарихы

Округтің тарихы Кеңес дәуіріндегі ұжымдастыру кезеңімен тығыз байланысты. ХХ ғасырдың 30-жылдарында бұл жерде мал шаруашылығымен айналысатын бірнеше шағын серіктестіктер құрылды. Кейіннен олар біріктіріліп, «Қызылқұм» ұжымшары (колхоз) болып қайта құрылды. Шаруашылық негізінен қаракөл қойын, түйе және жылқы өсіруге маманданды. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін, 1997 жылы жүргізілген әкімшілік реформалар барысында бұрынғы ауылдық кеңес негізінде қазіргі Қызылқұм ауылдық округі құрылды.

Географиялық орналасуы және сипаттамасы

Округ Қазалы ауданының солтүстік бөлігінде, аудан орталығы – Әйтеке би кентінен едәуір қашықтықта орналасқан. Жер бедері негізінен жазық, құмды төбелер мен ойпаттардан тұрады. Бұл – Қызылқұм шөлінің батыс бөлігі. Топырағы құмды және сұр, құнарлылығы төмен. Өсімдіктер әлемі шөлді аймаққа тән: сексеуіл, жусан, изен, жыңғыл сияқты өсімдіктер басым. Бұл өсімдіктер мал жайылымы үшін маңызды болып табылады.

Қызылқұм шөлі – округ аумағының негізгі ландшафты

Қызылқұм ауылдық округіне жататын ауылдар

Округ құрамына екі елді мекен кіреді.

Кәукей ауылы – округтің әкімшілік орталығы. Ауылға осы жерде өмір сүрген халық батыры Кәукейдің есімі берілген. Ауылда орта мектеп, мәдениет үйі, кітапхана және медициналық пункт сияқты әлеуметтік нысандар жұмыс істейді. Тұрғындардың негізгі кәсібі – мал шаруашылығы.

Ажар ауылы – округ құрамындағы екінші елді мекен. Бұл шағын ауылдың тұрғындары да негізінен мал өсірумен айналысады. Ауылдар бір-біріне жақын орналасқан.

Климаты мен гидрологиясы

Қызылқұм ауылдық округінің климаты тым континентті, шөлді. Жазы өте ыстық, құрғақ және ұзаққа созылады. Шілде айындағы орташа температура +28°C-тан +32°C-қа дейін, кейде +45°C-қа дейін көтеріледі. Қысы суық, қары аз, қаңтардың орташа температурасы -15°C шамасында. Жылдық жауын-шашын мөлшері өте аз, 100 мм-ден аспайды. Округ аумағында тұрақты ағатын өзендер жоқ. Негізгі су көзі – жер асты сулары. Тұрғындар мен мал шаруашылығының қажеттіліктері негізінен құдықтар мен ұңғымалар арқылы қамтамасыз етіледі.

Экономикадағы және туризмдегі маңызы

Округ экономикасы толығымен мал шаруашылығына негізделген. Жергілікті табиғат жағдайлары қаракөл қойын, түйе, жылқы және сиыр өсіруге қолайлы. Әсіресе, түйе шаруашылығы жақсы дамыған, одан алынатын шұбат пен жүн жергілікті жерде жоғары бағаланады. Егіншілік су тапшылығына байланысты мүлдем дамымаған. Округтің туристік әлеуеті зор. Қызылқұм шөлінің табиғаты экстремалды туризмді, сафари турларын ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ұлттық салт-дәстүрді көрсететін этноауылдар құру арқылы Қазақстанның туристік саласын дамытуға болады.

Қазіргі экологиялық жағдайы

Округтің негізгі экологиялық проблемасы – су тапшылығы және жайылымдардың тозуы. Климаттың жылынуы мен жауын-шашынның аз болуы бұл мәселелерді одан сайын ушықтыруда. Сонымен қатар, Арал теңізінің тартылуы салдарынан пайда болған тұзды шаң-тозаңның таралуы да өңір экологиясына кері әсерін тигізеді. Бұл мәселелерді шешу үшін ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігі тарапынан шөлейттенумен күрес және суды үнемдеу бағдарламалары жүзеге асырылуда.

Қорытындылай келе, қатал табиғи жағдайларға қарамастан, Қызылқұм ауылдық округі өзінің дәстүрлі мал шаруашылығын сақтап, Қазалы ауданының экономикасына үлес қосып отырған бірегей өңір болып табылады.